Er zijn verschillende theorieën over wat trauma is. Zelf vind ik, op basis van mijn ervaringen als therapeut, die van Gabor Mate de meest aansprekende; hij geeft aan dat het niet hetgeen is wat we mee maken waardoor we getraumatiseerd zijn. Het is het proces van uit verbinding gaan met onszelf wat het werkelijke trauma is.  Dat past mooi bij de vraag waarom de één getraumatiseerd raakt na een gebeurtenis en een ander niet. Om deze vraag te beantwoorden is het goed om eerst te begrijpen wat trauma inhoudt.

Wat is trauma
Trauma is een disconnectie met jezelf. Wanneer iets zo zeer doet dat je het niet kunt dragen, kun je niets anders dan je loskoppelen van de pijn, de gevoelens en de bewustwording op dat moment. Trauma is dus iets wat in jezelf gebeurt. Wanneer er ondersteuning is voor wat je hebt meegemaakt, erkenning en veiligheid om er te zijn met je pijn, met jouw verhaal en je kunt dit delen, dan hoeft er geen sprake te zijn van trauma. Je kunt dan omgaan met de situatie, omdat je in verbinding blijft met jezelf. Dat is dus tevens het antwoord waarom de ene persoon wel getraumatiseerd raakt en de ander niet. Waar overigens geen goed of fout in te bespeuren valt. Het disconnecten is een overlevingsmechanisme om te kunnen doorgaan ondanks de ondraagbare pijn die je lijdt.

Kenmerken van niet geheelde pijn
Wanneer er geen sprake is van een goede verwerking dan zien we dat terug in het gedrag van mensen. Twee kenmerken springen er daarbij uit.

  1. Wanneer de wond wordt aangeraakt, doet dit zeer en roept dit vrijwel direct een emotionele reactie op.
  2. Men kan hard en onbuigzaam zijn en moeite hebben met voelen.

In beide gevallen is de persoon die dit laat zien niet in het hier en nu. Het zijn reacties op de onverwerkte pijn. De situatie in het hier en nu is slechts hetgeen dat de oude wond aanraakt. Voor omstandiger is het gedrag van de getraumatiseerde persoon dan ook niet altijd logisch te verklaren in de situatie. Het lijkt uit context te zijn. Men reageert ‘overdreven’ of ongepast op de situatie

Ontstaan van trauma
Bij trauma wordt vaak gedacht aan heftige gebeurtenissen. Toch zijn veel mensen al jong getraumatiseerd en uit verbinding gegaan met zichzelf. De zogenaamde Dr. Spock methode uit 1946 (Benjamin Spock, Amerikaans kinderarts) is hier deels schuldig aan. Het laten huilen van een baby of een jong kind omdat het zichzelf in slaap moet leren brengen, is één van de meest achterhaalde en schade toebrengende theorieën (die helaas nog steeds geloofd wordt). Een baby is volledig afhankelijk van zijn verzorgers ervaart de afwezigheid van verzorgers als onveilig, beangstigend. Dusdanig onveilig dat het jonge kind om te overleven zijn gevoel loskoppelt van zichzelf. Maar ook later in de kindertijd zijn er vele ‘gewone’ situaties (het nieuws, een klasgenootje dat overlijdt, ouders die niet in staat zijn warmte en geborgenheid te geven, ruzies in het gezin, etc) die kunnen leiden tot trauma; disconnectie.

Gevolgen van trauma
Trauma heeft zowel fysieke als emotionele gevolgen. Ik geef een paar voorbeelden ter herkenning. Zo is het bijvoorbeeld van invloed op de ontwikkeling van het brein. Bij mensen met trauma raakt het proces dat gevaar scant in de war. Ze herkennen echt gevaar niet en verbeelden zich gevaar dat er niet is. Ook neemt trauma het vermogen om te kiezen weg. Keuzes zijn automatische reacties van het overleven zonder dat we het doorhebben (het leven overkomt je).

Trauma wordt somatisch (lichamelijke klachten) doordat genen zich over de generaties heen aanpassen door het trauma. Het stresslevel van de moeder in het tweede trimester van de zwangerschap is hier een voorbeeld van. Ook zien we een verhoging van de ontstekingen in het lichaam bij trauma die de kans op de auto immuunziekten vergroten evenals kanker en depressie.

Doordat mensen losgekoppeld zijn van zichzelf en moeite hebben met voelen, weten ze niet goed wie ze zijn of wat ze willen met hun leven. Ze zijn meegegaan met wat er op hun pad is gekomen; de onbewuste keuzes vanuit overleven.

Mensen die geen liefde hebben ervaren, vinden de wereld vaak gevaarlijk. Niemand is te vertrouwen, iedereen is tegen je. Je moet jezelf beschermen in je leven. Deze mensen beschermen zichzelf zo goed, dat ze zichzelf isoleren van de wereld. Ze hebben weinig sociale contacten en gaan nergens heen.

Uiteindelijk zorgt het niet verwerken van trauma er voor dat je jezelf weer moet vinden.

Hoe ga je om met trauma
Eigenlijk zijn er grofweg twee keuzes:

  1. je verzet je er tegen. Wat heel natuurlijk is, want mensen zijn pijn vermijdend. Maar het helpt je helaas niet. Het trauma zet je vast in patronen die voor problemen zorgen en jouw leven doorgaans niet leuker maken.
  2. Je bent er nieuwsgierig naar en kijkt wat je er van kunt leren, welke betekenis heb je nu gegeven aan hetgeen je is overkomen? Hoe kleurt het jouw wereldbeeld en het beeld over jezelf?

Trauma verwerken, met andere woorden de connectie met jezelf herstellen en in een veilige omgeving leren omgaan met de emoties die horen bij wat je is overkomen, is misschien niet makkelijk. Het levert je daarentegen wel heel veel op. Wanneer je weer in verbinding bent met jezelf, kun je gaan ontdekken wie jij werkelijk bent en hoe je daar vorm aan kunt geven in je dagelijks leven. Dit is een leven dat leidt tot vreugde, genieten en liefde. En dat is iets om naar uit te kijken!